In het Nederlands recht staat zogenoemde testeervrijheid voorop. Dat betekent dat een ouder, zonder opgaaf van redenen, ook het recht heeft diens kind te onterven. Dat kind heeft dan echter de mogelijkheid om tegen die onterving op te treden, namelijk door een beroep te doen op diens legitieme portie. Grofweg bedraagt de legitieme portie de helft van de waarde van wat het kind zou hebben gekregen als de ouder geen testament zou hebben gemaakt en giften zou hebben gedaan. Sinds 1 januari 2003 is de legitieme portie geen erfdeel meer, maar slechts een aanspraak op geld.

Afschaffen of omarmen
In 2021 verscheen het rapport Legitieme portie, dat tot stand is gekomen in een samenwerking van het Centrum voor Notarieel Recht (Radboud Universiteit Nijmegen) en Netwerk Notarissen. De conclusie: de legitieme portie kan worden afgeschaft. De reden is volgens de onderzoekers dat een peiling uitwijst dat het grootste deel van het Nederlands publiek de legitieme portie niet wenst te handhaven of niet ongewijzigd wenst te handhaven. Maar uit andere peilingen blijkt ook dat een groot deel van het Nederlands publiek de legitieme portie gewoon prima vindt.

Familievermogensrecht
De universitair docenten notarieel recht Mark Beuker, Hans ter Haar en Irene Visser, en de hoogleraren Wilbert Kolkman (algemene rechtswetenschap en familievermogensrecht) en Leon Verstappen (notarieel recht) – allen van de Rijksuniversiteit Groningen – gaan onderzoeken in hoeverre de hedendaagse maatschappij ervan overtuigd is dat de legitieme portie gerechtvaardigd is. Dit doen zij samen met universitair docent Marieke Haan en universitair hoofddocent Elianne Zijlstra, beiden van de faculteit geesteswetenschappen van diezelfde universiteit. Het onderzoek geschiedt in opdracht van het WODC, het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum.

Draagvlak
Aan de hand van een mixed methods benadering trachten de onderzoekers twee vragen te beantwoorden: wat is het maatschappelijke draagvlak van de afschaffing van de legitieme portie? En: wat zijn de te verwachten juridische en maatschappelijke gevolgen (voor- en nadelen) van de afschaffing van de legitieme portie voor kinderen vanaf 21 jaar? Daarbij vergelijken zij het maatschappelijk draagvlak met andere landen. Kern van het onderzoek is een enquête onder de Nederlandse bevolking om het draagvlak van de afschaffing van de legitieme portie te peilen. Ten slotte wordt door middel van diepte-interviews in kaart gebracht wat de gevolgen van afschaffing zouden zijn, bekeken vanuit verschillende maatschappelijke perspectieven.

Rapport 1 oktober 2024
De uitkomsten van het onderzoek zijn primair bedoeld voor de regering en het parlement, ter ondersteuning van de gedachtevorming over het voortbestaan van de legitieme portie. Naar verwachting zal het WODC-rapport op 1 oktober 2024 worden opgeleverd.

Nagekomen bericht, geplaatst op mr-online.nl d.d. 18 december 2023