De afwikkeling van een nalatenschap is conflictgevoelig. Maar liefst een op de drie nalatenschappen eindigt in onenigheid en erger. “Het betekent niet dat erfgenamen met ruzie beginnen, maar wél dat ze ermee eindigen,” weet Raymond Mars van Stichting RegisterExecuteur. Vaak is de executeur in dat geval de gebeten hond.

Jaarlijks overlijden rond de 160.000 mensen. Dat is in normale jaren, zonder Covid-19. Het komt regelmatig voor dat er tussen de erfgenamen een discussie ontstaat over de ‘onafhankelijkheid’ van de executeur, nog voordat deze met zijn werkzaamheden is begonnen. Die vrees van partijdigheid is gebaseerd op een hardgrondig gebrek aan kennis over de taak van de executeur, stelt Raymond Mars. “De executeur heeft geen invloed op de verdeling van de nalatenschap. Zijn of haar taak bestaat er slechts uit om het beheer over de nalatenschap te voeren en uitvoering te geven aan een verdeling op grond van de wet of testament. De bevoegdheden zijn vastgelegd in de wet of het testament, niet meer en niet minder.”

Communicatie tijdens het proces

Mensen gaan een onvermijdelijk traject in, iedereen krijgt ermee te maken. Maar gek genoeg accepteren we dat het makkelijk fout kan gaan bij de afwikkeling en verdeling. De wet legt de nodige verplichtingen op aan een executeur. In hoofdzaak komt de taak van de executeur neer op de goederen van de nalatenschap te beheren en de schulden van de nalatenschap te voldoen uit die goederen. Hij of zij moet een boedelbeschrijving opmaken en schuldeisers oproepen. De wet bepaalt dat de executeur aan de erfgenaam alle gewenste inlichtingen omtrent de uitoefening van zijn taak moet geven. Dit is meer dan een Excel-overzicht van de betaalde nota’s. Als hij of zij goederen uit de nalatenschap te gelde wil maken om schulden te voldoen, moet dit zoveel mogelijk gebeuren in overleg met de erfgenamen.

Gebrek aan deskundigheid

“Maatschappelijk accepteren we dat mensen elkaar de tent uit vechten. Dat is dood- en doodzonde.” Mars onderscheidt een aantal oorzaken voor de problemen. Om te beginnen het gebrek aan deskundigheid. Veel mensen denken dat het afwikkelen van een nalatenschap niet veel meer behelst dan spulletjes op Marktplaats te zetten.

Het is echt wel complexer, benadrukt hij. “Het grootste probleem zit in ‘wat’ je verdeelt en niet zo zeer ‘hoe’ je moet verdelen. Doodgaan betekent ook scheiden. Nalaten hangt samen met de manier waarop we onze relaties vormen en vormgeven en de verbintenissen die we aangaan.” Hij vervolgt: “Het overlijden van een persoon is een katalysator. Het is op zichzelf al een emotionele gebeurtenis en dan moet ook nog eens de nalatenschap worden afgewikkeld. In rouw hebben mensen een beperkt conflictoplossend vermogen. Het hoofd zit vol.” En daardoor gaat het makkelijk mis. Onenigheid over de nalatenschap gaat opvallend genoeg maar zelden over de discussie ‘ik krijg minder’, constateert Mars. “De ruzies draaien meestal niet om de verdeling, maar gaan vooral over de manier hoe wordt gecommuniceerd en de wijze waarop dingen gaan. “Verwijten als ‘jij houdt documenten achter’, ‘waarom krijgt hij de stukken eerder dan ik?’.”

Regie en overzicht

Wat niet helpt, is het ontbreken van iemand die de regie en het overzicht heeft, stelt Mars vast. “Er zijn in de nalatenschap veel deel-dienstverleners, maar die zijn minder laagdrempelig dan de RegisterExecuteur. Mensen bij de hand nemen, waarbij je door het proces wordt geleid, begeleid en ondersteund, zit er bij veel dienstverleners niet in.” Het zorgt ervoor dat erven vaak aan hun lot worden overgelaten, constateert Mars. Het is dé reden waarom de stichting RegisterExecuteur is opgericht. “We hebben gezegd: Laten we een functionaris ontwikkelen die onafhankelijk, deskundig en betrouwbaar is. Waarbij een efficiënt en transparant proces zorgt voor een soepele afwikkeling van de nalatenschap.”